Rerun: het Mysterie van de Vrijmetselarij

Vrijmetselaars kampen met een imagoprobleem. Buitenstaanders hebben er associaties bij van geheime inwijdingen en gewelddadige rituelen. De macht van hun ‘stiekeme’ loges zou zich uit­strekken tot politiek en kerk. Het 250-jarig bestaan van de Orde van Vrijmetselaren onder het Groot Oosten der Nederlanden was voor filmmaker Annemarie van Zweeden en researcher Saskia Hamming reden om in het mysterie van de vrijmetselarij te duiken. De vrijmetselaars zelf wijzen iede­re verwijzing naar occultisme of samenzweringen naar het rijk der fabelen. Hamming: ‘Ook ik begon mijn research met de verwachting dat ik allerlei complotten en duis­tere figuren zou tegenkomen. Naarmate ik me meer in de ritue­len en de symboliek verdiepte, met vrijmetselaars praatte en tempels bezocht, kwam ik tot de conclusie dat er, in ieder geval in Nederland, van duistere praktij­ken geen sprake is.” In tegendeel. Van Zweeden en Hamming ontmoetten vooral aardige, weldenkende, hoog opgeleide mannen, die via de vrijmetselarij hun leven iets extra’s willen geven. Hamming: “Je voelt dat er iets met hen gebeurt op het moment dat ze in besloten kring met elkaar aan de slag gaan. Een deel van de aantrekkingskracht en meerwaarde van de vrijmetse­larij ligt dus wel in de geheimzin­nigheid en de beslotenheid ervan.

In onze gefragmenteerde en oppervlakkige samenleving verlangen steeds meer mensen naar mysterie, spiritualiteit en verbeelding. De vrijmetselarij ziet zichzelf als goed alternatief voor de zoekende mens die zich afvraagt of er meer is tussen hemel en aarde en die op zoek is naar een juiste levenshouding.” Van Zweeden volgt in haar docu­mentaire een aantal broeders: een doorgewinterde vrijmetselaar. de Grootmeester van de Orde tij­dens het feestelijke jubileumjaar en iemand die nog aan het begin van zijn vrijmetselaarscarrière staat. Na het zien van deze unieke documentaire – nooit eerder heeft een filmploeg zo veel van binnenuit mogen filmen – kan de kijker zelf de balans opmaken of de vrijmetselarij een jongensclub is voor ijdeltuiten of een verhe­ven broederschap die onze maat­schappij iets te bieden heeft.

Deze IKON-documentaire over de Vrijmetselarij werd uitgezonden op 13 december 2006. Dat is weliswaar even geleden, maar maakt de inhoud niet minder actueel. De documentaire is in delen op Youtube te zien (hieronder het eerste deel) en bovendien via IKON zelf via deze link. Wat de documentaire voor Den Haag ook aardig maakt is dat de documantairemaakster ook de voorbereiding van een leerlingen inwijding volgt bij onze broeders van L’Union Frederic.

Schieten op de vrijmetselarij

De vrijmetselarij is weer eens in het nieuws. Na de golf van reacties rond de verschijning vorig jaar van Dan Browns bestseller Het Verloren Symbool, waarin de vrijmetselarij een hoofdrol speelt, is er nu het bericht over de ANBI-status van de Orde van Vrijmetselaren en de loges die daar onder vallen. Het betekent, dat giften gedaan aan goeddoelinstellingen aftrekbaar zijn van het belastbaar inkomen als de instelling aangemerkt is als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).

Wat opvalt in de berichtgeving is de onzorgvuldigheid waarmee vaak ook nog tendentieus over de vrijmetselarij bericht wordt. Een elitair mannenbolwerk met veel geheimen, daar komt het in essentie op neer. De reacties op verschillende websites liegen er evenmin om. Het complotdenken viert hoogtij, vrijmetselaren houden sinds eeuwen wereldwijd regeringen onder de duim, vrijmetselaren vormen een uiterst rechts elitair mannenclubje met zeer dubieuze ideeën enzovoorts. Het is slechts een willekeurige greep. Blijkbaar werkt een bescheiden bericht over de ANBI-status als een rode lap waarna het schieten op de vrijmetselarij kan beginnen.

Binnen de vrijmetselarij verenigen mannen zich in loges. (Overigens zijn er ook vrouwen die zich verenigen naar analogie van de vrijmetselarij: de Orde van Weefsters Vita Feminea Textura.) Een vrijmetselaar ziet zichzelf symbolisch als ruwe steen, een steen die bewerkt moet worden om zijn plek in de samenleving in te nemen. Een samenleving die hij ziet als een te voltooien bouwwerk. Persoonlijke vorming staat voorop, het werken aan jezelf om zo een waardevolle bijdrage aan de maatschappij te kunnen leveren. Een vrijmetselaar erkent de hoge waarde van de menselijke persoonlijkheid, de gelijkwaardigheid van alle mensen, ieders recht om zelfstandig te zoeken naar waarheid en ieders verantwoordelijkheid voor het eigen doen en laten.

Zeker geen rechts elitair mannenclubje dus, maar een groep individuele vrijdenkers die geen onderscheid maken naar ras, geloof en seksuele geaardheid en waarin alle rangen en standen van de maatschappij vertegenwoordigd zijn. Journalisten, zelfstandig ondernemers, ambtenaren, leraren, verpleegkundigen, artsen, schilders, rij-instructeurs, marketeers en nog honderden beroepen en functies. Ja, er zijn óók vrijmetselaren met een bepaalde positie waarin ze, samen met anderen, beslissingen nemen die van invloed kunnen zijn op het reilen en zeilen van onze maatschappij. Zoals er méér niet-vrijmetselaren zijn die precies hetzelfde doen, wellicht vanuit hun religieuze overtuiging of met andere drijfveren. Een vrijmetselaar brengt zijn achtergrond met zich mee én de overtuiging dat je als individu moet zoeken naar wat mensen verbindt en weg moet nemen wat hen verdeelt. De vrijmetselarij is een levenshouding, géén geloof, en wil door haar methode van werken een hulpmiddel zijn tot stimulering van de persoonlijke ontwikkeling en beleving om zo dichter bij het begrip ‘waarheid’ te komen.

Veel misverstanden, zo niet vrijwel alle, komen waarschijnlijk voort uit het feit dat de vrijmetselarij een inwijdingsgenootschap is. De methode van werken vindt (deels) plaats aan de hand van symbolen en symbolische handelingen, de zogenaamde rituelen. Vrijmetselaren maken voor deze rituelen gebruik van teksten (ritualen) die overigens via internet of andere bronnen vrij toegankelijk zijn. Daar is dus weinig geheimzinnigs aan. Het schieten op de vrijmetselarij begint pas als de deuren van de loges voor niet-vrijmetselaren gesloten worden: wat gebeurt daar? Dat is voor velen het échte ‘geheim’ van de vrijmetselarij. Iedereen mag van alles weten, maar een ervaring – en dat is een ritueel in essentie – kun je alleen beleven door er zelf aan deel te nemen. Het gaat om een (serieus) spel met diepe waarden en belevenissen die de deelnemer zelf moet ontdekken. Kennis is daarmee slechts een deel van dat spel, de persoonlijke ervaring en de verwerking ervan zijn minstens even belangrijk.

Wie kennis wil nemen van de vrijmetselarij vindt veel informatie op de website vrijmetselarij.nl De meeste loges organiseren regelmatig bijeenkomsten voor belangstellenden. Daar kunnen álle vragen worden gesteld en zullen vrijmetselaren deze met plezier zo volledig mogelijk beantwoorden. Niet-vrijmetselaren kunnen de ritualen (teksten) vinden en er kennis van nemen, maar de rituelen slechts als vrijmetselaren beleven. Dan is het verrassingselement het grootst en de belevenis het meest intens. En dat gun je ieder oprecht en vrij mens van 18 jaar en ouder die op zoek is naar zijn eigen waarheid.

Auteur: Reinold webredactie@haagseloges.nl